بنای تاریخی دروازه ارگ سمنان

ارگ دولتي سمنان مجموعه اي بزرگ از ابنيه و اماكن مورد نياز اداره شهر بوده است كه در زمان حكومت حاجي بهمن ميرزا بهاء الدوله فرزند فتحعلي شده قاجار بنا گرديده است. عناصر هويت بخش ارگ قديم را اماكني چون تلگرافخانه، قراولخانه، آب انبار، حمام، حسينيه و... تشكيل مي داده است. در داخل ديوارهاي ضخيم ارگ اتاقهايي براي نگهباني در نظر گرفته بودند. در آن زمان اين ساختمان شامل 12 برج با عمارات و ابنيه بسيار زيبا بود ولي هنوز دروازه هاي شمالي و جنوبي ارگ ساخته نشده بودند. كار ساخت دروازه ها در سال 1302 هـ .ق در زمان حكومت (( انوشيروان ميرزا ضياء الدوله)) كه طي سالهاي 1300 تا 1305 ه. ق حاكم ايالت قومس بوده به اتمام مي رسد.

دروازه شمالي ارگ سمنان:

دروازه شمالي ارگ سمنان تنها بازمانده دارالحكومه قديم شهر است كه در زمان رضا شاه به هنگام احداث و تعريض خيابانها و ساخت ابنيه جديد باقي مانده است. از دروازه جنوبي نيز جز نمايي چند از عكسهاي دوره قاجار چيزي به يادگار نمانده است.

تزئينات و معماري دروازه ارگ شمالي:

اين دروازه داراي دو نماي شمالي و جنوبي مي باشد.

نماي شمالي : داراي دو اتاق در دو طرف و به قرينه يكديگر، دو راهروي كوچك، ايوانهايي در جلوي اتاقها و مدخل اصلي كه محل عبور و مرور بوده، مي باشد. نماي اصلي اين قسمت از آجر است و راهروي اصلي با پلان مربع به وسيله فيلپوش ها به گنبد كم خيز منتهي ميگردد. يكي از عناصر جالب توجه نماي شمالي تزئينات كتيبه اي است كه به شكل نيم دايره در بالاي مدخل اصلي به خط نستعليق زرد، بر زمينه كاشي هاي لاجوردي نوشته شده است. متن كتيبه چنين است:

(( السلطان ابن السلطان ابن السطان سلطان صاحب قران، ناصرالدين شاه قاجار 1302)) . ابعاد اين كاشي ها 15*15 و در 11 رديف افقي چيده شده است.

نماي جنوبي: اين نما از حيث استفاده از تزئينات زيباي كاشيكاري پركارتر و مفصل تر از نماي شمالي مي باشد. در تزئينات اين نما كاشي هاي هفت رنگ و مناره هاي تزئيني زيبا به چشم مي خورد. استفاده از نقوش هندسي و نقش و نگار اساطيري در اين جبهه، اهميت نماي جنبوي را به عنوان دروازه ورودي شهر بيشتر مي كند. به قرينه كتيبه نيم دايره نماي شمالي، طرح نيم دايره اي بر پيشاني نماي جنوبي كاشيكاري شده كه در آن نبرد رستم و ديو سفيد به تصوير كشيده شده است. و درست در بالاي مدخل ورودي نقش سربازان قاجاري و تسليحات ايشان كاشي كاري شده است.

از ديگر تزئينات كاشيكاري اين نما كه به قرينه شكل گرفته است نقوش افسران قاجاري و شير و خورشيد مي باشد. بر بالاي ديوار دروازه كتيبه هايي در 5 سطر متوالي به خط نستعليق سفيد بر زمينه لاجوردي وجود دارد كه در لابلاي سطور آن طرح گل و برگ هاي اسليمي به چشم ميخورد. هنرمند و نقاش كتيبه هاي دروازه ارگ سمنان كه نقاشي تصاوير خطاطي كتيبه ها از آثار هنري او به شمار مي رود مربوط به سيد محمدباقر طباطبايي سمناني مي باشد. او ازنوادگان مرحوم مير محمد خان طباطبايي سمناني و از هنرمندان بنام سمنان دردوران قارجاريه است.

كار كاشي پزي كاشي هاي دروازه ارگ سمنان را نيز استاد حبيب الله فرزند استاد علي كاشي پز كاشاني انجام داده است.

مكان اين دروازه كه اكنون به ميداني تبديل شده است در مركز شهر سمنان و در خيابان طالقاني واقع است.